తచ్ఛ్రుత్వా రాజశార్దూలో విశ్వామిత్రస్య భాషితమ్ |
ముహూర్తమివ నిస్సంజ్ఞః సంజ్ఞావానిదమబ్రవీత్ ||

తా|| విశ్వామిత్రునిచే చెప్పబడిన మాటలను విని ఆ రాజులలో శార్దూలమంటి దశరథ మహారాజు క్షణకాలము స్పృహలేనివాడై మరల స్పృహను పొంది ఇట్లు పలికెను

బాలాకాండ
ఇరువదియవ సర్గము
( దశరథుడు విశ్వామిత్రుని అభ్యర్థనను తిస్కరించుట)

విశ్వామిత్రునిచే చెప్పబడిన మాటలను విని ఆ రాజులలో శార్దూలమంటి దశరథ మహారాజు క్షణకాలము స్పృహలేనివాడై మరల స్పృహను పొంది ఇట్లు పలికెను.

'రాజీవులోచనుడైన నా రాముడు పదునారుగేండ్లు నిండనివాడు . కనుక ఆ రాక్షసులతో యుద్ధము చేయుటకు యోగ్యుడు అనుకొనను. ఈ అక్షౌహిణీ సేనలకు నేను అధిపతిని. ఈ సైన్యములతో వచ్చి నేను ఆ నిశాచరులతో యుద్ధము చేయగలను . ఈ సేనలోని భటులు శూరులూ పరాక్రమవంతులూ అస్త్రవిద్యలలో ప్రతిభాశాలులు రాక్షసులతో యుద్ధము చేయగలు సమర్థులు. కాని రాముని మాత్రము కోరవలదు'.

'నేనే ధనుర్బాణములను చేపట్టి నీ యాగ సంరక్షణ చేయగలను. నాలో ప్రాణమున్నంతవరకూ ఆ నిశాచరులతో యుద్ధము చేసెదను. నీ వ్రతచర్య నిర్విఘ్నముగా పూర్తి అగునట్లు చేసెదను . కనుక రాముని పంపమని అడగవలదు'.

'రాముడు బాలుడు. ధనుర్విద్యను పూర్తిగా నేర్చుకొనలేదు. శత్రువుల బలాబలములను ఎరగనివాడు. అస్త్రములను ప్రయోగించుట పూర్తిగా ఎరగనివాడు. యుద్ధము చేయుటలో విశారదుడు కాడు. ఆ రాక్షసులందరూ కపట యుద్ధములో ఆరితేరినవారు. కనుక వారితో యుద్ధము చేయుటకు రాముడు చాలడు. మునీశ్వరా రాముని సంగతి అట్లుండనిండు. రాముని ఎడబాసి నేను ఒక్కక్షణము బ్రతుకజాలను . కనుక రాముని పంపవలసినది అని కోరవద్దు'.

'ఓ సువ్రతా ! తప్పనిసరిగా రాముని వెంటగొని పోవదలచినచో నేనును చతురంగబలములతో వచ్చెదను . అనుమతింపుడు. నాకు అరువదివేల సంవత్సరములు నిండిన పిమ్మట అతికష్టములతో ఈ బాలకుని పొందితిమి , కనుక ఈ రాముని పంపమని కోరవలదు'.

'నా నాలుగురు కుమారులలో రాముడనిన నాకు అత్యంత ప్రేమ. పైగా అతడు జ్యేష్ఠుడు. కనుక ధర్మాత్ముడైన రాముని తీసికొని వెళ్ళవలదు'.

'ఓ మునిపుంగవా ! ఆ రాక్షసులెవరు? వారి పరాక్రమమెట్టిది? వారు ఎవరి కుమారులు ? వారి ఆకారములెట్టివి ?వారికి రక్షణ ఎవరు ? ఓ బ్రహ్మర్షీ ! కపట యుద్ధములో దిట్టలైన వారిని నేనుగాని నా సేనలు గాని రాముడు గాని ఎట్లు ఎదురుకొనవలెను ?అ పరాక్రమముచే గర్వపడుతున్న ఆ దుష్ఠాత్ములను మెము ఎట్లు నిలుపవలెను ? ఇది నాకు విశదీకరించుడు'.

ఆ రాజుయొక్క ఆ వచనములను విని విశ్వామిత్రుడి ఇట్లు పలికెను. ' ఓ రాజా ! అతడు పౌలస్త్యవంశము లో జన్మించిన రాక్షసుడు , రావణుడను పేరు గలవాడు. బ్రహ్మ చేత ఇవ్వబడిన వరముతో ముల్లోకములను భాధించుచున్నాడు. అతడు మిక్కిలి బలవంతుడు , గొప్ప పరాక్రమము గలవాడు. అతనికి చాలా రాక్షస బలములు గలవు. రాక్షసరాజైన ఆ రావణుడు విశ్రవశుడు అను మునియొక్క పుత్త్రుడు, సాక్షాత్ కుబేరును యొక్క సోదరుడు మహావీరుడు అని ప్రతీతి. అతడు స్వయముగా విఘ్నములు కలగించుట లేదు. అతనిచే ప్రేరేపింపబడిన రాక్షసులు ఇద్దరూ మహాబలము కలవారు. వారు యజ్ఞమునకు విఘ్నము కలిగించుచున్నారు'.

ఈ విధముగా ఆ ముని చేత చెప్పబడిన తరువాత ఆ రాజు మునితో ఇట్లు పలికెను. ' సంగ్రామములో అతని ఆపుటకు నాకు శక్తి లేదు. ఓ ధర్మజ్ఞా! నీవే నా పుత్త్రునకు అనుగ్రహింపవలెను. నేను అల్పమైన భాగ్యము కలవాడను . మీరే మాకు దైవము మీరే మాకు గురువులు'.

' దేవతలు దానవులూ గంధర్వులు , యక్షులు గరుత్మంతుడు నాగులు ఎవరును రావణుని సంగ్రామములో ఎదుర్కొనలెరు . అప్పుడు మానవులకు ఎట్లు సాధ్యమగును ? ఆ రావణుడు యుద్ధరంగములో వీరులు అందరి పరాక్రమములను హరించును . అందువలన ఓ మునిపుంగవా ! నేను నా సైన్యములతో గూడిగాని , పుత్రునితో గూడిగాని అతనిని అతని బలములనూ ఎదుర్కొనుటకు అశక్తుడను.'
'ఓ బ్రహ్మర్షీ ! నా కుమారుడు బాలకుడు . యుద్ధవిద్యలయందు ఆరితేరినవాడు కాదు. కావున అతనిని పంపజాలను. యజ్ఞమునకు విఘ్నము కలిగించుచున్నవారిద్దరూ సుందోపసుందుల కుమారులు. వారు యుద్ధములో యమునితో సమానులు. కనుక నా పుత్త్రుని పంపలేను. మారీచ సుబాహులు సుశిక్షుతులు. వారిలో ఒక్కనితో గూడా నామిత్రులతో గూడి అయిననూ నేను యుద్ధము చేయజాలను '.

ఆ దశరథుని మాటలకు బ్రాహ్మణోత్తముడు, కుశికవంశ జాతుడూ మహాపురుషుడూ అయిన విశ్వామిత్రుడు మిక్కిలి ఆగ్రహము కలవాడయ్యెను. సమిథలతో ఆజ్యాహుతులతో ప్రజ్వరిల్లుచున్న అగ్ని వలె ఆ మహర్షి మండిపడెను.

ఈ విధముగా బాలకాండ లో ఇరుదియవ సర్గ సమాప్తము

|| ఓమ్ తత సత్ ||

ఇతి నరపతి జల్పనాత్ ద్విజేంద్రం
కుశికసుతం సుమహాన్ వివేశ మన్యుః |
సుహుత ఇవ సమిద్భిరాజ్యసిక్తః
సమభవదుజ్జ్వలితో మహర్షివహ్నిః ||

తా|| ఆ దశరథుని మాటలకు బ్రాహ్మణోత్తముడు, కుశికవంశ జాతుడూ మహాపురుషుడూ అయిన విశ్వామిత్రుడు మిక్కిలి ఆగ్రహము కలవాడయ్యెను. సమిథలతో ఆజ్యాహుతులతో ప్రజ్వరిల్లుచున్న అగ్ని వలె ఆ మహర్షి మండిపడెను.

|| om tat sat ||